با وصف آنچه گفته شد، اگر در آن زمان، حکومت قاجار قدرتمند بود و یا کمپانی هند شرقی که به عنوان بازوی نظامی- اقتصادی بریتانیا عمل می نمود در این امر وارد نمی شد، امروزه افغانستان کنونی هنوز در خاک ایران قرار داشت و این امر به نفع همه مردمان و اقوام آنجا بود.

از زمان امالله خان به بعد، ما در این مقاله بدان نخواهیم پرداخت زیرا در هر حال و به هر صورت، یک کشور مستقل بوجود آمده بود. با این حال، در این ارتباط  به یک بررسی مختصر بسنده خواهیم نمود.

در اینجا باید مجددن تأکید کنم:

" ویکی پدیا یک پلتفرم بی اعتبار است و هیچ محقق و پژوهشگر واقعی برای تحقیقات خود به آن ریفرنس نمی دهد، مگر آنکه مطلب عنوان شده را بر حسب منبع ارائه شده مورد راستی آزمائی قرار دهد."

 یکی از دلایل بی اعتباری آن این است که طبق آنچه در انتهای این مقاله مورد آنالیز قرار خواهد گرفت، اکثر صفحاتی که در مورد سلسله حکم رانان آن دیار مطلب آورده شده است، بدون ارائه کوچکترین سند می باشد و ویکی پدیا آن صفحات را حذف نکرده است.

با بازگشت به مطلب مورد بحث، باید در نظر داشت که جنگ اول ایران و بریتانیا بر سر امارات هرات مابین  سال های ۱۸۳۷و ۱۸۳۸میلادی درست در کوران حوادث ناشی از « بازی بزرگ Great Game » رخ داد. بازی بزرگ به رقابت مابین دو امپراتوری بزرگ یعنی روسیه و بریتانیا در قرن نوزدهم میلادی بر سر تسلط بر آسیای مرکزی اطلاق می شود.

بعد از دومین جنگی که مابین ایران و بریتانیا بر سر امارات هرات بوجود آمد، در ۱۱ شهریور(در برخی منابع: ۱۳ اسفند آمده) ۱۲۳۵ مطابق با مارس ۱۸۵۷ میلادی معاهده پاریس میان ایران و انگلستان منعقد شد که بر اساس آن، امارات هرات برای همیشه از خاک ایران جدا شد. طرف ایرانی این مذاکرات، فرخ خان غفاری (امین‌الدوله) پسر میرزا محمد مهدی غفاری کاشی، از رجال قاجار و طرف انگلیسی، لرد کاولی بود. در اینجا لازم می دانم به این نکته اشاره کنم که کارل مارکس، آنطور که خواهیم دید، از مذاکرات طولانی فرخ خان غفاری با لرد استراتفورد  د  ردکلیف [Lord Stratford de Redcliffe] در همین رابطه یاد می کند.

در هر حال، همانطور که گفته شد، دخالت بریتانیا که یک قدرت بزرگ بود  و به ویژه اشغال مناطق جنوبی ایران برای فشار به دولت قاجار برای پذیرفتن شرایط بریتانیا، کار را در زمان ناصرالدین شاه به معاهده پاریس کشاند. این معاهده دارای هفت بند بود که تقریبن همه بندهای آن به ضرر ایران بود.

کارل مارکس و معاهده پاریس

کارل مارکس که در آن زمان در لندن مقیم بوده است پس از اطلاع از مفاد معاهده پاریس که منجر به تجزیه آخرین بخش شرقی ایران، یعنی امارات هرات و تشکیل کشور افغانستان و همینطور اشغال بخش های جنوبی ایران شد، با انتشار یک اعلامیه به دولت وقت بریتانیا برخی مسائل را گوشزد می کند. از جمله آنکه :

 " ... در مجموع، این معاهده، فراتر از پیشنهاداتی که فرخ خان قبل از شروع جنگ ارائه کرده بود، شروط دیگری را بر آن نمی افزاید و سود آن به اندازه کاغذی که روی آن نوشته شده است نیست، و

    حتی کمتر از مخارج صرف شده و خون ریخته شده است."

"... تصدیق میانجیگری رسمی بناپارت بین انگلستان و کشورهای آسیایی؛ در نهایت، تصاحب دو باریکه از زمین های بسیار مهم توسط روسیه - یکی در دریای خزر و دیگری در مرزهای ساحل شمالی

  ایران را در پی داشت."

در خلال این اعلامیه کارل مارکس به مواردی بر می خوریم که گویا او بیش از هر چیز، نگران سربازان بریتانیایی بوده است تا مردم نگون بخت جنوب ایران.

در این رابطه او در قسمتی دیگر از این اعلامیه می نویسد:

" لازم به یادآوری می باشد که تخلیه هرات توسط نیروهای ایرانی به طور خودجوش توسط فرخ خان، سفیر ایران، در خلال گفتگوهای طولانی او در قسطنطنیه با لرد استراتفورد د  ردکلیف [Lord Stratford de Redcliffe] [زیرنویس ها] و قبل از تصرف بوشهر انجام شده تلقی می شود. بنابراین، تنها سود جدیدی که از این بند (تبصره) نصیب انگلستان می‌شود، محدود به این است که در ناسالم ‌ترین فصل، سربازانش را در

          آفت ‌بارترین نقطه امپراتوری ایران قفل کند. ..."

اما مهم ترین بخش این اعلامیه آن است که می نویسد:

" بعلاوه، اگر شاه ایران در دربار تهران به قوانین بین المللی هوگو گروتیوس [Hugo Grotius] رجوع کند، به این نکته اشاره خواهد کرد که هر ماده ای که به موجب آن یک دولت مستقل به دولت خارجی حق مداخله

             در روابط بین المللی خود را اعطا کند، طبق قوانین بین المللی باطل و بی اعتبار است.

             توافق با انگلستان از این جهت معتبرتر است که افغانستان را که یک اصطلاح صرفا شاعرانه برای اقوام و دولت های مختلف است، به یک کشور واقعی تبدیل می کند. کشور افغانستان به معنای دیپلماتیک، 

  بیشتر از سرزمین پان اسلاویا وجود ندارد. "   [پان اسلاویا] و [منبع کارل مارکس در انتهای همین بخش]

در این قسمت از اعلامیه ای که مارکس در این رابطه انتشار داده بود، تأیید می کند که هنوز در آن زمان کشور مستقلی به نام افغانستان وجود نداشته و بریتانیا در صدد ایجاد آن بوده است.

یک تجربه خانوادگی

 در آن زمان پدربزرگ پدری من و برادرش به همراه خانواده های خود در شهری کوچک در نزدیکی مشهد به نام تایباد ساکن بودند و در چند کیلومتری محل زندگی خود، صاحب زمین های کشاورزی وسیع و کارگاه های دباغی پوست بودند. درست بعد از آنکه بریتانیا مابین ایران و کشور تازه تأسیس که بعدها نام افغانستان بخود گرفت خط مرزی تعیین نمود، همه دارایی و زمینهای آبا و اجدادی آنها در آنطرف خط مرزی قرار گرفت. پس از چندی برادر پدربزرگ من به افغانستان می رود تا همراه با مدارک موجود و با جمع آوری مدارک جدید و استشهاد محلی و ارائه آن به والی هرات، دارائی خود و خانواده را پس بگیرد، ولی متأسفانه او را به زندان می اندازند و وی باقی عمر خود را در همان زندان بسر می برد. اینگونه یک خانواده بسیار ثروتمند به فقر دچار می شود تا جائیکه به تهران قدیم نقل مکان نموده و مدتی را در تنگدستی بسر می برند تا مجددن اوضاع سروسامان می گیرد.

تشکیل کشور مستقل افغانستان

در هر حال این دومین تجزیه بخش شرقی ایران در خراسان بزرگ بود. با جدائی آخرین بخش از آن منطقه از فلات شرقی ایران، با کمک و یاری بی دریغ بریتانیا و خائنین ایرانی که به شهادت تاریخ، تعداد آنها کم نبوده و نیست، قسمت آخر سناریوی ایجاد یک کشور مستقل از ایران که بعدها در ۱۳۰۲ ه‍.ش (۱۹۲۳ میلادی) بوسیله امان الله شاه در قانون اساسی، نام افغانستان را گرفت، تکمیل شد. کلمه افغان به عنوان فرد تابع کشور افغانستان نیز در سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴ میلادی) و در قانون اساسی تصویبی محمد ظاهرشاه بوجود آمد و شایع شد. پیش از آن، آن منطقه از فلات شرقی ایران را خراسان یا خراسان بزرگ می نامیدند که اقوام زیادی در آنجا ساکن بودند. مردم ساکن آن مناطق نیز خود را خراسانی می دانستند.

باید توجه داشت که منظور از هرات، شهر هرات نیست بلکه آنچه باعث هر دو جنگ ایران و بریتانیا شد، امارات هرات است که شامل چهار ولایت هرات، ولایت بادغیس، ولایت فراه و ولایت نیمروز امروزی می باشد که جمعن بیش از یک چهارم افغانستان کنونی را تشکیل می دهد. این بخش از فلات شرقی ایران برای ایرانیان از اهمیت ویژه ای برخوردار بود، طوری که حتی تا سالها بعد از تشکیل کشور افغانستان، ایرانیان هنوز آن مناطق را جزوی از خاک ایران تلقی می نمودند.

[توجه شود به نقشه امارات هرات در بخش تحلیل نقشه ها]

بنابر تحقیقات نشریه بخارا، پس از مرگ دوست محمدخان، کشور نوپای افغانستان دچار آشفتگی و  ناامنی می شود. از اینرو همراه با دلایل استعماری دیگر، دولت انگلیس تصمیم گرفت هرات را برای مدت نامعلومی بطور موقت مجددن تحت حاکمیت ایران قرار دهد. در پی این تصمیم، رونالد فرگوسن تامسون[Ronald Ferguson Thomson] وزیر مختار انگلیس در ایران در اکتبر ۱۸۷۹ میلادی (۱۲۵۸ خورشیدی) این پیشنهاد را به طرف  ایرانی ارائه می دهد. اما ناصرالدین شاه با این آرگومنت که اگر مجددن بعد از ایجاد آرامش در آن منطقه که برای دولت ایران مخارج زیادی را در بر خواهد داشت بریتانیا تصمیم بگیرد بازهم امارت هرات را تجزیه کند، مخارج ایران را چه کسی تأمین خواهد نمود، آن را رد می کند. زیرا در قرارداد، از  جمله «... بطور امانت واگذار می شود...» استفاده شده بود. دولت وقت ایران از مقامات بریتانیایی خواست این شرط حذف شود و چون بریتانیا آن را رد کرد، طرف ایرانی نیز به مقامات انگلیس پاسخ رد داد.   

[پیشنهاد بازگشت هرات به ایران در انتهای همین قسمت]

تعیین نام افغانستان از طرف بریتانیا

در مورد استفاده از نام افغانستان برای آن سرزمین جدید، و یا حتی قبل از آن، ساختن یک اسم جعلی برای بخشی از ایران به نام آریانا، همانطور که حدس قریب به یقین می زدم از اختراعات بریتانیا و تحمیل آن به دولت قاجار در تنظیم قراردادهای استقلال آن منطقه بوده است. خوشبختانه با جستجوی زیاد منابع لازم را بدست آوردم:

" نام افغانستان به عنوان نام یک کشور، اولین‌بار در قراردادی میان انگلیس و ایران در سال ۱۸۰۱ میلادی به کار گرفته شد. سر جان ملکم سفیر انگلیس در تهران، دولت قاجار را متقاعد کرد تا در

همه قراردادها و نامه‌های رسمی از نام «افغانستان» به جای نام «خراسان» استفاده کنند و دیگر این کشور را خراسان خطاب نکنند. "

همین امر در اسناد دولت تاجیکستان نیز ثبت شده است.

[نام افغانستان] و [تحمیل نام افغانستان در انتهای این قسمت]

حتی در نقشه هایی که بریتانیایی ها قبل از تجزیه آن منطقه از خراسان یعنی قبل از۱۸۵۷ میلادی انتشار می دادند، سرزمینی که هنوز قانونن متعلق به ایران بود را افغانستان ثبت می نمودند. سه عامل غیرقابل تردید برای اثبات این امر که بریتانیا حتی قبل از بازی بزرگ، در قرن نوزدهم از همان دوران صفویه در صدد تجزیه آن بخش از ایران بوده، بدین شرح است:

      ۱- به عقده من که بی پایه و اساس هم نیست، ترور نادر شاه در ۱۷۴۷ میلادی، پروژه کمپانی هند شرقی یا بازوی نظامی بریتانیا بود. زیرا بریتانیایی ها معتقد بودند که با تجزیه یک کشور بزرگ و قدرتمند به          چند  سرزمین مستقل وایجاد اختلاف در میان آنها، بهتر می توانند به اهداف استعماری و استثماری خود دست یابند. و دیگر آنکه آن شگرد هوشمندانه ای را که نادر در ابقای محمد شاه قاجار و ایجاد پیوند                خانوادگی با او برای جلوگیری از نقوذ بریتانیایی ها به هر دو کشور هندوستان و ایران بکار بسته بود، خشم این استثمارگران را برانگیخت تا جائی که  کمر به ترور او بسته و تجزیه قلمروی او را در                    دستورکار خود قرار دادند.  [رجوع شود به قسمت قبل: ترور نادرشاه....]

۲- اعلام تاجگذاری یکی از سربازان سواره نظام نادر به نام احمد ابدال با شتابی شک برانگیز، درست بعد از ترور نادر شاه آنهم با نام جدید احمدشاه دُرانی(ابدال). سوال اصلی آن بود که کدام تاج؟ زیرا تاج     شاهی را برادرزاده نادر یعنی عادل شاه افشار بر سر گذاشته بود و کشور دارای یک شاه قانونی بود.

۳- تهیه نقشه هایی از طرف بریتانیایی ها که در آنها، خراسان شرقی، افغانستان نامیده شده بود. یکی از نقشه هایی که در سال ۱۹۱۲ انتشار یافته و در دسترس است، یک نقشه جغرافیایی می باشد که تاریخ تهیه    آن قطعن باید قبل از قرن نوزدهم باشد، زیرا :

   الف- بر روی نقشه، تاریخ تهیه آن ثبت نشده است.[سند: اصل نقشه و  نمای بزرگ گوشه چپ پایین نقشه در پایان همین قسمت]

   ب- در اسکرین شات در مورد این نقشه از سایت ارائه دهنده آن، نام انتشار دهنده را آقای ادوارد مک مسترز استنتون [Edwin McMasters Stanton] و تاریخ انتشار آن را ۱۹۱۲عنوان نموده است.

         حال آنکه طبق اسناد ثبت شده، مرگ او در سال ۱۸۶۹ میلادی بوده است. [توجه شود به اسکرین شات های ارائه شده در انتهای این قسمت]

همانطور که در این نقشه قابل مشاهد است، حدودن بخشی که در حال حاضر مشترکن جزو خاک ایران و پاکستان می باشد را با نام بلوچستان مشخص نموده اند. تأکید بر روی این اسم آنهم در منطقه ای که هم اکنون نیز از منابع غنی آبی بی بهره است و خاک چندان حاصلخیزی ندارد، و از اینرو نمی تواند دارای جمعیت زیادی  بوده باشد، ما را تا حدودی با آنچه قرار بوده است به انجام برسد آشنا می کند.  باید بیاد داشت، این منطقه در زمان تهیه نقشه مورد بحث، بخشی از خاک هندوستان و قبل از آن در زمان نادرشاه و یا امپراتوری های قدیمی تر، بخشی از خاک ایران بوده است.

با در نظر گرفتن آنچه گفته شد و فکتهای دیگر تاریخی، به نظر می آید،  بریتانیا همان گونه که در مورد افغانستان به اجرا گذاشت، قصد تجزیه آن منطقه و ایجاد یک کشور دیگر را، از قبل داشته است. همه آنچه در پی جریاناتی که در هندوستان رخ داد و ابتدا به استقلال آن شبه قاره و سپس به تجزیه قسمت مورد بحث این نقشه جغرافیایی انجامید، و سرانجام در چهاردهم آگست سال ۱۹۴۷ میلادی منجر به استقلال رسمی پاکستان از هندوستان شد، حاکی از آن است که تصمیمات مونارشی امپراتوری بریتانیا هرگز هرج و مرج آمیز نبوده، بلکه از سالها قبل مورد ارزیابی و بررسی قرار می گیرند و برنامه ریزی های لازم را برای به اجرا درآوردن آن، با تهیه ده ها بلکه صدها پروتکل مربوطه تکمیل می نماید.

۴- فشاری که برتانیایی ها پس از تجزیه آخرین بخش از خراسان شرقی، یعنی امارات هرات بر ناصرالدین آوردند تا در قراردادها، آن قسمت از خراسان را افغانستان بنامد.

۵- در بسیاری از منابع به این امر اشاره شده است که کریم خان زند عمیقن معتقد بوده است که بریتانیایی ها قصد تجزیه ایران و یا مستعمره نمودن آن را دارند.

۶- مهمترین فکتی که ثابت می کند بریتانیایی ها از اوایل قرن نوزدهم و یا شاید قبل از آن نیز در صدد تجزیه بخش شرقی فلات ایرن بوده اند در سند روابط روسای طایفه بارکزای قابل مشاهده است. 

" .... اینها (افسران ارشد بریتانیایی در هندوستان) کنترل بریتانیا را بر روابط خارجی امیر(عبدالرحمن خان) برقرار کردند، به او وعده حمایت بریتانیا در برابر تجاوزات بی دلیل دادند و او را به

عنوان امیر کابل به رسمیت شناختند. (طبق نامه های رد و بدل شده مابین عبدالرحمن و لردها در ۱۸۸۰ میلادی ) بریتانیا باید از مداخله در امور داخلی آن منطقه خودداری می‌کرد و امیر باید یارانه

(کمک های مالی) منظمی دریافت می‌کرد که در سال ۱۸۹۳ میلادی افزایش یافت. "

 در ادامه در همان سند آمده:

" حبیب الله (پسر عبدالرحمن خان) به خوبی می دانست که قرارداد بین پدرش و انگلیسی ها (آنچه فوقن ارائه شد) یک امر شخصی بوده است. او می‌خواست این رابطه شخصی در فرم یک رابطه دولتی

  باشد، تا جریان جنبه رسمی‌تر بخود بگیرد. بریتانیایی ها ترجیح می دادند که با  تغییر هر حاکم، این ترتیبات را (با حاکم بعدی) تمدید کنند."

                       [منبع: عبدالرحمن خان و حبیب الله خان: برتانیکا در انتهای این قسمت]

در این سند به وضوح وابستگی روسای طایفه بارکزای که از قوم پشتون فلات شرقی ایران یا منطقه خراسان بزرگ بودند به امپراتوری بریتانیا مشهود است و نیاز به توضیح دیگری نیست. اگر فقط همین قسمت از تاریخ ایرانزمین بدرستی بررسی شود، به صدها سند معتبر دست خواهید یافت که موید آنچیزی می باشند که فوقن ارائه شد.

[توجه شود به نقشه قاجاریه]

[خیانت میرزا آقاخان نوری و جدایی هرات از ایران و بایگانی تاجیکستان]

پاسخ به یک سوال ارسالی در مورد این بخش از مقاله

از بخش «پاسخ به سوالات»

23.11.2023 

با درود، چند سوال دارم که بدون حاشیه آن ها را مطرح نموده و پیشاپیش از پاسخی که به آنها خواهید داد تشکر می کنم. س

سوال دوم: آیا فکر نمی کنید مخالفت شما با روس ها، بریتانیایی ها و اعراب، آن ملیت ها را بر علیه ما ایرانیان می شوراند و دشمن می کند؟س

پاسخ به سوال دوم:س

من هیچگاه با روس ها، بریتانیایی ها، اعراب و یا با هیچ کس دیگر مخالفتی نداشته ام. مخالفت من تنها با سیاستهای استعماری کشورها بوده است و نه با مردمان آنها، آنهم در مقام پژوهش های تاریخی، زیرا ایران را روسیه (و اتحاد جماهیر شوروی) و بریتانیا تکه تکه نمودند. با این حال هرگز شما نشنیده اید که برای مثال، مردم روس و یا بریتانیا با مردم ایران دشمن باشند. همینطور هرگز نشنیده اید که ایرانیان خود را دشمن مردم بریتانیا یا روسیه یا کشورهای دیگر بدانند. بر عکس ما همیشه بزرگان فلسفه و ادب و هنر این کشورها و کشورهای دیگر را ارج نهاده و از آنها بخوبی یاد کرده ایم. س

در مورد اعراب مسئله کمی متفاوت و پیچیده است. یکی از دلایل آن مسائل تاریخی می باشد که طی آن، اعراب سعی نمودند با فشار زیاد و ظالمانه، عقاید خود را بر ایرانیان با آن پیشینه فرهنگی بزرگ تحمیل نمایند و این امر در حافظه تاریخی ایرانیان باقی مانده است. دوم آنکه سیاست های نادرست حکومت فعلی ایران در کشورهای عربی، باعث شده است اکثریت مطلق مردم عادی عرب را نیز با ایرانیان در تخاصم قرار دهد. از اینرو در حال حاضر وضعیت ایرانیان با اعراب مانند آب و روغن است. با این حال من معتقدم نسل آینده ایرانیان این معضلات را حل خواهد نمود و ضمن ارج نهادن به گذشته تاریخی خود، با همه جهان یک رابطه دوستانه را ایجاد خواهد نمود، زیرا در هر حال ایران آینده در جهان، نقش بسیار فراگیر و مهمی را در زمینه های علمی، هنری، فلسفی و غیره ایفا خواهد نمود. س

سوال سوم: اینکه شما بریتانیا را مبلغ دین و مذهب می دانید آیا فکر نمی کنید این یک توهین به مذاهب باشد. در صورتیکه به نظر می رسد خودتان مذهبی هستید؟س

پاسخ به سوال سوم:س

در اینجا ترجیح می دهم ابتدا قسمت دوم سوال شما را پاسخ بدهم. در این ارتباط باید به سادگی به شما بگویم که من هرگز در تمام طول زندگی خود، حتی ده دقیقه هم مذهبی نبوده ام. شما باید بدانید معنویت با مذهبی بودن دو مقوله کاملن متفاوت است.  زمانی که شما از مذهب صحبت می کنید منظور شریعت است که سخت و خشن و غیرقابل انعطاف است و این در حالی است که معنویت خالص، سرشار است از انعطاف، گذشت، محبت و خدمت بی چشمداشت به انسانها. به همین نسبت خدای مورد نظر مذهبیون با خدای واقعی در تفکرات معنوی، زمین تا آسمان متفاوت است. س

پاسخ به قسمت اول سوال شما: س

ببینید هیچ کشوری در جهان به خوبی بریتانیا ادیان و مذاهب را نمی شناسد. از اینرو متخصصان بریتانیایی همیشه به نوعی حامی مذاهب مختلف بوده اند و هر گاه لازم بوده است با تسلطی که بر همه جزئیات این عقاید داشته اند از آن به عنوان ابزار استفاده نموده اند. س

 آنچه تاکنون اتحاد جماهیر شوروی در این راستا انجام داده است، نوع کمونیستی ورژن بریتانیایی آن بوده که در سال ۱۹۶۰ در ایجاد دانشگاه پاتریس لومامبا (دانشگاه دوستی ملل روسیه) در مسکو تجلی یافته است. این دانشگاه را متخصصان، مرکز جاسوس سازی شوروی بر علیه دمکراسی های غربی ارزیابی می کنند. بسیاری از آموزش دیدگان این دانشگاه، بعدها در قالب افراد مذهبی در مراکز حساس سیاسی در کشورهای فقر زده عمدتن آفریقائی و آسیایی جهان استبدادهای ویرانگری را ایجاد نمودند، بدون آنکه حداقل کیفیت زندگی مردم در آن محدوده کمی ارتقاء یابد. دین متأسفانه همیشه ابزار دست بوده است.س

پایان قسمت سوم

مطالعه قسمت چهارم

                         اسکرین شات تیمورشاه   

                         اسکرین شات ۱۸۰     

                           اسکرین شات اطلاعات بدون سند-بارکزای   

                         اسکرین شات اطلاعات بدون سند-هوتکی ها     

                         نقشه امارت هرات                           

                      نقشه ارائه شده توسط استنتون                           

                      تاریخ مرگ استنتون و تاریخ انتشار این عکس توسط او. س     

                      اطلاعات ثبت شده در گوشه چپ در پائین نقشه  استنتون.س     

                      تاریخ انتشار این نقشه توسط استنتون. س